خواص کنجد، نکات و اطلاعات دارویی

تمام فراورده های حاصل از کنجد فواید و خاصیت های فراوانی برای سلامتی دارند، از گذشته مردم دانه های کنجد رو برای تهیه غذا و مقاصد بهداشتی و زیبایی استفاده می کرده اند، در این نوشته مطالی جامعی از این گیاه، خواص کنجد و اطلاعات دارویی اون براتون نوشتیم، با ما باشین:

کنجد چیه؟

قسمت قاعده به طور متناوب و در قسمتهای انتهایی ساقه به طور متقابل قرار گرفته اند و پهنک برگها بیضوی، دراز و نوک تیز است و در قسمت کنجد با نام علمی گیاه Sesamum indicum گیاهی یک ساله از خانواده Pedaliaceae و اسم انگلیسی Sesame است این گیاه ارتفاعی بالغ بر یک متر داره، قسمت فوقانی ساقه اش پوشیده از کرک است ولی قسمتهای تحتانی اون عاری از کرکه، برگ ها در قاعده ساقه پهن تر از قسمت انتهایی است.

گلهای گیاه که به طور منفرد و در کناره برگهای قسمت انتهایی ساقه قرار داره، شامل قطعات پنج تایی به هم پیوسته است و تعداد پرچم ها چهار عدد است، میوه گیاه کپسولی مانند و حاوی دانه های کوچک مسطح و بیضی شکل است، دانه های کنجد به سبب دارا بودن روغن قابل استخراج تنها قسمت مورد استفاده گیاه هستند.

تاریخچه کنجد

کنجد در اصل بومی بخش هایی از هند و آفریقا است و هم اکنون در سراسر جهان در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری کشت می شه، کنجد در تمدن های سه هزار ساله قبل از میلاد، در رود سند کشت می شده است، در بین النهرین شواهدی از وجود کنجد در دو هزار سال پیش از میلاد یافته شده است.

اولین آثار از کشت کنجد در آفریقا در کشور حبشه و مربوط به سالهای ۵۰۰ تا ۳۰۰ پیش از میلاد کشف شده است، زنان بابلی، حلوایی مخلوط از کنجد و عسل برای جلوگیری از روند پیری و حفظ زیبایی خود تهیه و مصرف می کردند و سربازان رومی برای حفظ و افزایش قدرت و انرژی خود دانه های کنجد رو می خوردند. در افسانه های هندی اعتقاد بر اینه که دانه های کنجد نماد جاودانگی است و روغن کنجد به عنوان فرخنده ترین روغن استفاده می شه.

نام انگلیسی و متداول کنجد از کلمه باستانی یونانی sesamon به معنی چربی مایع یا روغن گرفته شده است. در جنوب آمریکا و کشورهای حوزه کارائیب که در اون دانه کنجد توسط بردگان آفریقایی معرفی شد عمدتا با نام آفریقایی، benne (بننه) شناخته می شه. بیش از ۷۰٪ کنجد جهان در قاره آسیا تولید می شه و آفریقا بیش از ۲۶٪ کنجد جهان رو تولید می کنه.

خواص کنجد

دانه های کنجد خواص سلامتی زیادی دارند، در ادامه به نمونه هایی از این خواص اشاره می کنیم:

کنجد کلسترول خون رو پایین میاره

برخی مطالعات نشون می دن که خوردن منظم دانه کنجد ممکن است به کاهش کلسترول بالا و تری گلیسیرید، که از عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی هستند، کمک کند. تحقیقات نشون می ده که خوردن چربی های اشباع نشده، نسبت به چربی های اشباع شده بیشتر به کاهش کلسترول و کاهش خطر بیماری های قلبی کمک می کنه.

علاوه بر این، دانه کنجد حاوی دو نوع ترکیب گیاهی به نام های لیگنان و فیتواسترول است که ممکنه اثرات کاهش کلسترول هم داشته باشند. در یک مطالعه به 38 نفر با چربی خون بالا به مدت 2 ماه روزانه 5 قاشق غذاخوری (40 گرم) دانه کنجد پوست گرفته شده دادند، کسانی که کنجد مصرف کرده بودند، 10٪ کاهش کلسترول LDL “بد” و 8٪ کاهش تری گلیسیرید رو در مقایسه با گروه دارونما تجربه کردند.

کنجد به تنظیم فشار خون کمک می کنه

فشار خون بالا یک عامل اصلی خطر برای بیماری های قلبی و سکته مغزی است، دانه کنجد سرشار از منیزیمه که ممکن است به کاهش سطح فشار خون کمک بکنه. علاوه بر این، لیگنان، ویتامین E و سایر آنتی اکسیدان های موجود در کنجد ممکنه به جلوگیری از تجمع پلاک در رگ های فرد کمک کرده و فشار خون رو به طور بالقوه تنظیم بکنند.

در یک مطالعه، افراد مبتلا به فشار خون بالا هر روز 2.5 گرم دانه کنجد پودر شده و سیاه به شکل کپسول مصرف می کردند. در پایان یک ماه، اونا در مقایسه با گروه دارونما 6٪ کاهش فشار خون سیستولیک رو تجربه کردند.

کنجد باعث بهبود سلامت قلب می شه

دانه های کنجد حاوی چربی های اشباع نشده تک و سایر چربی های اشباع نشده هستند که به سلامت قلب کمک می کنه، طبق گزارشات انجمن قلب آمریکا (AHA) ، سطح متوسط ​​چربی های اشباع نشده و چند گانه غیر اشباع ممکن است با کاهش سطح کلسترول ناسالم در خون به کاهش خطر بیماری های قلبی و سکته مغزی کمک بکنه.

کنجد التهاب رو کاهش می ده

دانه های کنجد با التهاب مقابله می کنند، التهاب طولانی مدت و سطح پایین ممکن است در بسیاری از بیماری های مزمن از جمله چاقی و سرطان و همچنین بیماری های قلبی و کلیوی نقش داشته باشه. هنگامی که افراد مبتلا به بیماری کلیوی به مدت 3 ماه روزانه مخلوطی از 18 گرم دانه کتان و 6 گرم هرکدام از دانه های کنجد و کدو تنبل می خورند، مارکرهای التهابی آنها 51-79٪ کاهش پیدا می کنه.

مطالعاتی بر روی حیوان آزمایشگاهی انجام گرفت و طی اون مشخص شد که، روغن حاصل از دانه کنجد اثرات ضد التهابی از خود نشون می ده. اثرات ضد التهابی دانه کنجد ممکنه به دلیل آنتی اکسیدان و ترکیبات ضد التهابی مختلفی باشه که در کنجد وجود داره، البته این ترکیبات در روغن استخراج شده از کنجد هم وجود داره.

کنجد قند خون رو کنترل می کنه

دانه کنجد دارای کربوهیدرات به مقدار کم، پروتئین و چربی های سالم است، همه این موارد ممکنه به کنترل قند خون کمک زیادی بکنند. علاوه بر این، دانه های کنجد حاوی پینورسینول هستند، پینورسینول ترکیبی است که با مهار عملکرد آنزیم گوارشی مالتاز می تونه به تنظیم قند خون کمک بکنه.

مالتاز باعث تجزیه مالتوز قند می شه که به عنوان شیرین کننده برخی از محصولات غذایی مورد استفاده قرار می گیره. این ترکیب همچنین از هضم غذاهای نشاسته ای مانند نان و ماکارونی در روده هم تولید می شه. اگر پینورسینول مانع هضم مالتوز در بدن فرد بشه، منجر به کاهش سطح قند خون می شه.

کنجد سیستم ایمنی رو تقویت می کنه

دانه های کنجد منبع خوبی از چندین ماده مغذی اساسی برای تقویت سیستم ایمنی بدن هستند، این مواد شامل روی، سلنیوم، مس، آهن، ویتامین B6 و ویتامین E هستند. به عنوان مثال، بدن فرد برای تولید و فعال سازی سلولهای سفید خونی که میکروب های مهاجم رو شناسایی و از بین می برند، به ترکیب روی نیاز داره.

به خاطر داشته باشید که حتی کمبود روی خفیف تا متوسط ​​هم می تونه فعالیت سیستم ایمنی بدن رو دست خوش تغییر قرار بده. دانه کنجد حدود 20٪ از RDI مورد نیاز روی رو در یک وعده به میزان 3 قاشق غذاخوری (30 گرم) تأمین می کنه.

کنجد دردهای مفصلی زانو رو تسکین می ده

آرتروز شایعترین علت درد مفاصل است و به طور مکرر روی زانوها تأثیر می ذاره، عوامل مختلفی ممکنه در ایجاد آرتروز نقش داشته باشه، این عوامل عبارتند از انواع التهاب و آسیب های اکسیداتیو به غضروف های مفصلی بالشتک. ترکیبی در دانه های کنجد وجود داره که دارای اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است و از غضروف های بدن فرد محافظت می کنه.

در یک مطالعه 2 ماهه، افراد مبتلا به آرتروز زانو، روزانه 5 قاشق غذاخوری (40 گرم) پودر دانه کنجد رو در کنار دارو مصرف کردند. در پایان مشخص شد، اونا 63٪ کاهش درد در زانو رو تجربه کردند. در حالی که گروهی که دارو مصرف کرده بودند فقط 22٪ کاهش داشتند.

کنجد به سلامت تیروئید کمک می کنه

دانه کنجد منبع خوبی از سلنیومه که 18 درصد از RDI بدن رو تأمین می کنه، غده تیروئید انسان دارای بالاترین غلظت سلنیوم در مقایسه با هر عضو دیگه ای در بدن است. این ماده معدنی (سلنیوم) در ساخت هورمونهای تیروئید نقش حیاتی داره. علاوه بر این، دانه کنجد منبع خوبی از آهن، مس، روی و ویتامین B6 است که از تولید هورمون های تیروئید هم پشتیبانی کرده و در نهایت به سلامت تیروئید کمک می کنه.

 کنجد به تعادل هورمونها در دوران یائسگی کمک می کنه

دانه های کنجد حاوی انواع فیتواستروژن ها هستند، فیتو استروژن ها ترکیبات گیاهی مشابه هورمون استروژن هستند. بنابراین، هنگامی که سطح استروژن در دوران یائسگی کاهش پیدا می کنه، در این شرایط دانه های کنجد می تونه برای خانم ها مفید عمل بکنه. به عنوان مثال، فیتواستروژن ها در رفع گرگرفتگی و سایر علائم استروژن کمک می کنند.  علاوه بر این، این ترکیبات خطر ابتلا به بیماری های خاص مانند سرطان پستان رو در دوران یائسگی کاهش می ده.

بایدها و نبایدهای مصرف کنجد

مانند بقیه خوراکی ها، دانه های کنجد هم باید در حد معمول مصرف بشن و مصرف بیش از حد اون ممکنه باعث ایجاد برخی عوارض مانند مشکلات روده و کولون، آلرژی، افزایش سطح قند خون، عفونت پوستی، سقط جنین، ریزش مو، سرطان سینه و اضافه وزن ناسالم بدن می شه. کسانی که به برخی از انواع آجیل حساسیت دارند، برای مصرف کنجد حتما با پزشک مشورت بکنند.

مصارف و کاربردهای کنجد

از دانه ها، روغن و ریشه کنجد برای مصارف غذایی و درمانی استفاده می شه، از روغن تهیه شده از دانه های کنجد برای پخت و پز استفاده می شه، دانه های کنجد در شرق آسیا به عنوان چاشنی مخصوصا در غذاهای کره و ژاپن به کار می ره، حلوای کنجد از دانه های کنجد گرفته می شه، آرد کنجد یا کنجد به خوبی در سالادها، خوراک های مرغ یا گوشت و سبزیجات پخته شده به کار رفته و در معطر ساختن پنیر، سالاد تخم مرغ، و سس هایی که پایه اون کره است کاربرد داره.

از دانه های کنجد در تهیه انواع نانها، شیرینی، نان همبرگر و کراکرها استفاده می شه، در ژاپن از دانه های کنجد برای تهیه انواع سالادها و پاشیدن دانه های بر روی انواع سوشی ها هم استفاده می شه، در یونان از دانه های کنجد در تهیه انواع کیکها و سوپ معروف توگو هم استفاده می شه.

سالیانه یک سوم از محصول کنجد به آمریکا و رستوران های مک دونالد برای تهیه نان های مختلف ارسال می شه، در آسام هند از دانه های کنجد سیاه و سفید در تهیه توپ کنجدی (پیتا و تیلور لارو) استفاده می کنند، در جنوب آسیا، شرق میانه و غذاهای شرق آسیا هم از مخلوط کنجد با عسل یا شربت، آبنبات و شیرینی های کنجدی رو تهیه و به بازار عرضه می کنند.

در آشپزی ژاپنی از روغن کنجد و نشاسته خمیری با نام دوفا تهیه می شه. روغن کنجد یک بار مصرف نیست و می تونین بدون این که نگران سرطان و یا بیماری دیگری باشید؛ چندین بار برای سرخ کردن غذا از اون استفاده کرده و از طعم اون لذت ببرید، ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد به گونه ای است که برای هر سه نوع مصرف یعنی سرخ کردن، پخت و پز و سالاد قابل استفاده است.

در فرانسه از روغن کنجد در ساختن عطرها، صابونها و لوازم آرایشی استفاده می کنند، اگر کنجد رو به صورت فله خریداری می کنید؛ مطمئن بشین که ظرف اونا پوشیده باشه و اون مغازه موادغذایی تازه داره. مطمئن بشین که به کنجد رطوبت نرسیده است، به علاوه چون کنجد مقدار زیادی روغن داره و ممکنه فاسد بشه، در هر دفعه مقدار کمی از اون رو خریداری کنید.

کنجد پوست دار رو در ظرفی سر بسته و در جای خشک، خنک و تاریک نگهداری کنید چون کنجدهای پوست کنده شده زودتر فاسد می شن، بنابراین اونا رو در فریزر یا یخچال نگهداری کنید. از روغن کنجد به خصوص کنجد سیاه در تهیه انواع فرآوده های آرایشی و بهداشتی به خصوص محصولاتی که برای رفع انواع خشکیها تجویز می شون، استفاده می شه، معمولا در ترکیب انواع کرمها، ماسکها و شامپوهای ترمیمی از این روغن استفاده شده تا خاصیت درمانی اونا چند برابر بشه.

جدول ارزش غذایی کنجد

کنجد از درشت مغذی ها و ریز مغذی هایی مطابق با جداول زیر تشکیل شده است که ارزش غذایی آن را می سازند.

تشکیل دهنده اصلی	مقدار در100 گرم
انرژی (کالری)	573 کیلوکالری
کربوهیدرات	23.45 گرم
پروتئین	17.73 گرم
چربی	49.67 گرم
آب	4.69 گرم
فیبر	11.80 گرم
قند	0.30 گرم
کلسترول	0.00 میلی گرم

ویتامین های کنجد

نام ویتامین	مقدار در 100 گرم
ویتامین A	0.00 میکروگرم
ویتامین D	0.00 میکروگرم
ویتامین E	0.25 میلی گرم
ویتامین K	0.00 میکروگرم
ویتامین C	0.00 میلی گرم
تیامین (B1)	0.79 میلی گرم
ریبوفلاوین (B2)	0.25 میلی گرم
نیاسین (B3)	4.52 میلی گرم
کولین (B4)	25.60میلی گرم
پانتوتنیک اسید (B5)	0.05 میلی گرم
ویتامین B6	0.79 میلی گرم
فولات (B9)	97.00میکروگرم
ویتامین B12	0.00 میلی گرم

مواد معدنی کنجد

نام ماده معدنی	مقدار در 100 گرم
کلسیم	975.00 میلی گرم
آهن	14.55 میلی گرم
منیزیم	351.00 میلی گرم
فسفر	629.00 میلی گرم
پتاسیم	468.00 میلی گرم
سدیم	11.00 میلی گرم
روی	7.75 میلی گرم
مس	4.08 میلی گرم
منگنز	2.46 میلی گرم
سلنیم	34.40 میکروگرم