چای ماچا، خواص و اطلاعات دارویی

تهیه و دم کردن چای همیشه حال و هوای خاص خودش رو داره، حالا اگه چایی که که می خواین دم کنین یک چایی جدید باشه، قطعاً برای تجربه ی طعم و مزه ش شور و شوق زیادی خواهید داشت. در این نوشته سعی می کنیم یک چای جدید بهتون معرفی کنیم، چای ماچا یکی از چای های پرخاصیت و خوشمزه س که در این مطلی قصد داریم درباره ی خواص اون و اطلاعات داروییش براتون بنویسیم، با ما همراه باشین:

چای ماچا چیه؟

ماتچا یا ماچا از گیاه Camellia sinensis گرفته می شه. با چای سبز همخونواده بوده ولی به طرز متفاوتی رشد می کنه. کشاورزان 20 تا 30 روز قبل از برداشت گیاه این چای، بوته های اون رو با پوشاندن گیاه رشد می دن تا از تابش مستقیم نور خورشید جلوگیری بشه. این کار تولید کلروفیل رو افزایش داده، محتوای اسید آمینه رو بالا می بره و رنگ سبز تیره تری به گیاه می بخشه.

برای پوشاندن گیاه چای، کشاورزان ژاپنی در حدود اواسط اردیبهشت‌ماه، سایبان‌هایی چوبی با چهارچوب‌های آلومینیومی بر روی درختچه‌های اون درست می‌کنند تا میزان رسیدن نور خورشید به درختچه‌های ماچا حدود 60 تا 75 درصد کمتر بشه. برداشت چای سبز ماچا در ژاپن با مراسم و روال خاصی همراه است.

چای سبز ماچا (Matcha) یک نوع چای از خونواده ی چای سبزه، ماچا در اصل نوعی پودر چای سبز خوش‌رنگ و بوئه که طعم شیرین و ظریفی(Subtle Sweetness)  داره. از هاون یا آسیاب کردن گیاه ماچا پودری با رنگ سبز زمردی به دست میاد که باهاش چای درست می کنند. این چای رو در کشور ژاپن با نوعی آسیاب‌ گرانیتی مخصوص پودر می‌کنن تا کلروفیل درون اون حالت سوخته نگیره.

البته به روش سنتی، ژاپنی‌ها برای پودر یا آسیاب کردن دستی این چای از هاون های چوبی هم استفاده می‌کنند. در تعریف و ریشه یابی اسم این چای می گن، که کلمه‌ی “ماچا” به فرم پودر شده‌ی گیاه چای تنچا (tencha) اطلاق می‌شه.

علت تفاوت و فرق چای ماچا با چای سبز، نحوه کشت ویژه‌ی اون هست. بوته یا درختچه ماچا در طول فصل زمستان به خواب می رن، در این مدت با حفظ مواد معدنی در درون خود و با رسیدن فصل بهار از خواب زمستانی بیدار می شن، سپس از طریق عمل فتوسنتز، بهترین نوع چای بهاره‌ی ماچا رو پدید میارن.

پس از اینکه برگهای چای رو برداشت کردند، ساقه ها و رگه ها جداکرده و برگ ها رو به صورت پودری ریز آسیاب می کنن که در اصطلاح به نام ماتچا یا ماچا معروفه. ماتچا حاوی مواد مغذی موجود در کل برگ چای است که در نتیجه مقدار بیشتری کافئین و آنتی اکسیدان از آنچه معمولاً در چای سبز یافت می شه، به وجود میاد.

تاریخچه چای ماچا

چای سبز ماچا با اینکه یک چای ژاپنی هم هست ولی منشا اصلی اون به کشور چین بر می گرده. معروفه که یک راهب از راهبان مکتب “ذن” به اسم ایسای(Eisai)  در قرن دوازدهم میلادی به کشور چین سفر کرد، در طول این سفر انواع مختلفی از بذر چای رو با خود به ژاپن برگردوند که ماچا هم یکی از این چای ها بود. چای سبز ماچا رو به صورت امروزی و پودر شده در ژاپن رواج نداشت و بعدها این روش توسط چینی ها ابداع شد.

انواع چای ماچا

در حالت کلی چای های ماچا به سه دسته تقسیم می شن از لحاظ کیفیت و طعم جدا شده اند:

چای ماچای رسمی: که با کیفیت عالی و قیمت بسیار بالا در معابد بودایی مصرف می‌شه.

چای ماچای پرمیوم: این چای ماچا از برگ‌های جوان و باکیفیت درختچه چای درست می‌شه.

چای ماچای آشپزی: مورد استفاده در آشپزی که قیمت ارزان‌تری داشته و مزه تلخی داره.

خواص چای ماچا

چای سبز ماچا دارای خواص سلامتی زیادیه که در ادامه به نمونه هایی از اونا اشاره می کنیم:

چای ماچا سرشار از آنتی اکسیدانه

ماتچا سرشار از کاتچینه، کاتچین ها دسته ای از ترکیبات گیاهی موجود در چای هستند که به عنوان آنتی اکسیدان های طبیعی عمل می کنند .آنتی اکسیدان ها اثرات رادیکال های آزاد که به سلول ها آسیب می رسونن و باعث بیماری مزمن می شن رو خنثی می کنن.

با یک تخمین ساده می شه گفت، تعداد کاتچین های خاص در ماتچا تا 137 برابر بیشتر از انواع دیگر چای سبز است. یک مطالعه نشون داد که دادن مکمل های ماتچا به موش های آزمایشگاهی باعث کاهش آسیب ناشی از رادیکال های آزاد و افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی می شه. گنجاندن ماتچا در رژیم غذایی می تونه مصرف آنتی اکسیدان شما رو افزایش بده، که به جلوگیری از آسیب سلول و حتی کاهش خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن کمک می کنه.

چای ماچا از کبد محافظت می کنه

کبد برای سلامتی حیاتیه و نقشی اساسی در دفع سموم، متابولیسم بدن و پردازش مواد مغذی داره. برخی مطالعات نشون داده اند که ماتچا می تونه از سلامت کبد شما محافظت بکنه. یک مطالعه به مدت 16 هفته روی موش های آزمایشگاهی مبتلا به دیابت انجام شد و نشون داد که با مصرف ماچا از آسیب به کلیه و کبد اونا جلوگیری شده است.

مطالعه دیگه ای انجام شد و طی اون به 80 نفر مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی 500 میلی گرم عصاره ماچا و به گروهی دارونما به مدت 90 روز داده شد. بعد از 12 هفته، عصاره ماچا به طور قابل توجهی سطح آنزیم کبد رو کاهش داده بود. افزایش سطح این آنزیم ها نشانگر آسیب کبدی است.

چای ماچا عملکرد مغز رو تقویت می کنه

برخی تحقیقات نشون می دن که چندین ماده در ماچا وجود داره که می توانن به تقویت عملکرد مغز کمک بکنند، یک مطالعه روی 23 نفر، نحوه عملکرد افراد رو در یک سری وظایف طراحی شده برای اندازه گیری عملکرد مغز بررسی کرد. برخی از شرکت کنندگان چای ماتچا مصرف کردند، در حالی که گروه دیگه یک چای دیگه یا نوار پلاسبو مصرف کردند. محققان دریافتند که ماتچا در مقایسه با دارونما باعث بهبود توجه، زمان واکنش و تقویت حافظه می شه.

یک مطالعه کوچک دیگه نشون داد که مصرف روزانه 2 گرم پودر چای سبز ماچا به مدت 2 ماه به بهبود عملکرد مغز در افراد مسن کمک می کنه. علاوه بر این، ماچا حاوی مقدار بیشتری کافئین نسبت به چای سبزه و چندین مطالعه مصرف کافئین و بهبود عملکرد مغز رو با اشاره به زمان واکنش سریعتر، افزایش توجه و تقویت حافظه مرتبط دانسته اند.

ماچا همچنین حاوی ترکیبی به نام L-theanine است، که اثرات کافئین رو تغییر داده و باعث افزایش هوشیاری و جلوگیری از سقوط سطح انرژی می شه. کاهش سطح انرژی می تونه به دنبال مصرف کافئین به وجود بیاد. همچنین مشخص شده شده است که L-theanine باعث افزایش فعالیت موج آلفا در مغز می شه، که ممکنه به ایجاد آرامش و کاهش سطح استرس کمک بکنه.

چای ماچا از بروز سرطان جلوگیری می کنه

ماچا مملو از ترکیبات تقویت کننده سلامتی است، برخی از این ترکیبات با توجه به مطالعات آزمایشگاهی به پیشگیری از سرطان کمک می کنند. در یک مطالعه، عصاره چای سبز ماچا باعث کاهش اندازه تومور و رشد سلولهای سرطانی پستان در موش های آزمایشگاهی شد. ماچا از نظر مقدار اپی گالوکاتکین گالا (EGCG) ، نوعی کاتچین که دارای خواص ضد سرطانی قدرتمنده، در سطح بالایی قرار داره.

یک مطالعه آزمایشگاهی دیگه نشون داد که EGCG موجود در ماچا برای از بین بردن سلولهای سرطانی پروستات مناسبه.  مطالعات آزمایشگاهی دیگری مشخص کرده است که EGCG علیه سرطان پوست، ریه و کبد موثر عمل می کنه.

چای ماتچا سلامت قلب رو ارتقا می ده

بیماری های قلبی علت اصلی مرگ و میر در سراسر جهان هستند، که یک سوم از کل مرگ و میر در افراد بالای 35 سال رو تشکیل می دن. برخی مطالعات نشون داده اند که نوشیدن چای سبز ماچا می تونه به محافظت از بدن در برابر بیماری های قلبی کمک بکنه. ثابت شده است که چای سبز سطح کلسترول LDL کل و کلسترول “بد” و همچنین تری گلیسیرید رو کاهش می ده.

همچنین ماچا ممکنه از اکسیداسیون کلسترول LDL جلوگیری بکنه، این فرآیند عامل دیگه ای است که می تونه در برابر بیماری های قلبی محافظت کننده باشه. مطالعات زیادی انجام شده است که همه نشون داده اند که نوشیدن چای سبز با کاهش خطر بیماری های قلبی و سکته مغزی همراه است.

چای ماچا به لاغری و کاهش وزن کمک می کنه

اگر در موارد موجود به مکمل های کاهش وزن نگاهی بندازین، به احتمال زیاد “عصاره چای سبز” رو در مواد تشکیل دهنده اونا می بینید. چای سبز به دلیل تواناییش در افزایش متابولیسم و کمک به لاغری مشهوره. در واقع، مطالعات نشون می دن که این چای به افزایش متابولیسم بدن و افزایش چربی سوزی کمک زیادی می کنه.

یک مطالعه کوچک نشان داد که مصرف عصاره چای سبز ماچا در حین ورزش به طور میانگین، چربی سوزی رو تا 17٪ افزایش می ده. مطالعه دیگه ای بر روی 14 نفر نشون داد که مصرف مکمل حاوی عصاره چای سبز به طور قابل توجهی مصرف انرژی 24 ساعته رو افزایش می ده.

کاربردهای مختلف چای ماچا

پودر تهیه شده از گیاه ماچا رو می شه به روش و راه های مختلفی استفاده کرد، می تونین این پودر رو روی بستنی های خنک و متنوع تابستانی بریزین، یا اینکه اون رو با نوشیدنی های داغ زمستانی ترکیب کنید. در نقاط مختلف دنیا از ماچا برای تهیه کیک، شیرینی و غذا هم استفاده می کنند. به خاطر خواص بهداشتی اون رو به صورت ماسک های زیبایی هم به کار می برند.

چای سبز ماچا رو می توان به دو روش گرم و سرد تهیه و استفاده کرد، ناگفته نمونه در هر دو طریقه مصرف، همه ی خواص پودر ماچا ماندگار بوده و تنوع در مصرف اون فقط به سلیقه و دلخواه طرف بستگی داره.

روش دم کردن چای ماچا به صورت گرم

رایجترین و می شه گفت آشناترین نوشیدنی گرمی که با ماچا می تون تهیه می شه، انواع لاته ی ماچا است که ترکیبی گرم، لطیف و دوست داشتنی داره. برای دم کردن نوشیدنی گرم ماچا، یک لیوان شیر گرم رو با یک گرم پودر چای ماچا مخلوط کرده و خوب هم بزنین. برای شیرین کردن و بهبود طعم اون می تونین از عسل استفاده کنین.

روش دم کردن چای ماچا به صورت سرد

برای درست کردن نوشیدنی سرد ماچا هم می تونین از شیر گرم استفاده کنین و بعد چای رو داخل یخچال بذارین تا سرد بشه و هم می تونین با شیر سرد اون رو تهیه کنین. در روشی دیگه می تونین پودر ماچا رو داخل یک کاسه یا فنجان ریخته و کمی آب سرد بهش اضافه کنید و با استفاده از یک چنگال یا همزن بامبو  (bamboo whisk) اون رو به‌شکل M یا W هم بزنید تا زمانی که روی سطح فنجان، حباب‌های ریزی ظاهر بشن یا به اصطلاح چای ماچا کف بکنه.

اطلاعات و ترکیبات دارویی چای ماچا

در چای ماچا آمینواسید که زنجیره یا حلقه‌ی کربن است به صورت فراوان وجود داره. آمینواسیدها در تقویت سوخت‌وساز بدن نقش مهمی ایفا می کنند. کاتچین از جنبه‌ی غذایی یکی از مشهورترین آنتی‌اکسیدان‌های غذایی داراست که اون هم به صورت فراوان در ماچا موجوده.

بخش های مورد استفاده ی چای ماچا

تنها قسمت مورد استفاده ی گیاه ماچا برگ های اونه که بعد از برداشت از ساقه جدا شده و به صورت پودر ریزی در میاد. از این پودر هم چای تهیه می شه و هم به عنوان طعم دهنده به غذا و نوشیدنی های مختلف اضافه می شه.

کاربرد چای ماچا در طب سنتی

از اونجایی که طبع چای سبز ماچا سرده می تونه یک نوشیدنی عالی برای افراد دارای مزاج گرم باشه، در طب سنتی چین و ژاپن از این چای برای تقویت حافظه و ذهن، محافظت از کبد، بهبود سلامت قلب و عروق، جلوگیری از ابتلا به سرطان، خواص تسکین دهندگی، محافظت از پوست و خواص آنتی باکتریال اون استفاده می کنند.

مضرات استفاده ی بیش از حد چای ماچا

برای مصرف چای سبز ماچا اگر در دوزهای توصیه شده باشه مشکلی گزارش نشده است، اما زیاد نوشیدن این چای ممکنه باعث افزایش قرار گرفتن در معرض آلاینده هایی مانند سموم دفع آفات، مواد شیمیایی و حتی آرسنیک موجود در خاک محل رشد گیاهان چای بشه. بهتره روزانه 1-2 فنجان چای ماتچا بنوشین تا هیچ گونه عوارض جانبی رو تجربه نکنین. توصیه می شه که زنان باردار، شیرده و کودکان چای ماچا رو مصرف نکنند. کافئین و گاهی اندکی سرب موجود در چای سبز ماچا برای کودکان و زنان باردار و شیرده مضر است.

 نکات کلیدی و مهم درباره ی چای ماچا

• نوشیدن یک لیوان چای ماچا در روز، بین چهار تا شش ساعت به بدن انرژی می‌ده.
• بهترین زمان مصرف چای ماچا یک یا دو ساعت بعد از میل کردن غذاست.
• نوشیدن ماچا با معده خالی توصیه نمی‌شه، چون باعث حالت تهوع و معده درد به خصوص در افراد مبتلا به زخم معده و رفلاکس معده می‌شه.
• به نوشیدنی غلیظ ماچا، نوشیدنی کویچا می گن.