فهرست مطالب
زعفران گران‌ترین محصول كشاورزي و گران‌بهاترین ادويه در جهان به شمار می ره. این ماده ی با ارزش از جمله محصولاتيه كه كاشت اون از گذشته ی دور در مناطق جنوبي خراسان معمول بوده است. از ویژگی‌های خاص اين محصول علاوه بر نياز آبي كم مي‌توان امكان بهره‌برداري اون به مدت 5 تا 7 سال در يك نوبت كاشت و ماندگاري محصول به مدت طولاني است.
سهولت حمل‌ونقل، عدم نياز زراعت زعفران به ماشين آلات سنگين و پيچيده، توان جذب نيروي كار زياد در زمان برداشت، آبياري اون در زمان‌هاي غير بحراني نياز آبي ساير گياهان، افزايش مصارف صنعتي – دارويي و غذايي اون موجب افزايش قيمت زعفران و توسعه سطح زير كشت اون شده است.
اهميت زعفران به خاطر چیه؟
اهميت زعفران از لحاظ اقتصادي و اجتماعي به اينه كه زعفران به عنوان گران‌ترین محصول كشاورزي جهان جايگاه ويژه‌اي در بين محصولات صنعتي و صادراتي ايران داره. در حال حاضر ايران بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در جهان محسوب شده و بيش از 65 درصد توليد جهاني اين محصول به كشور ما اختصاص داره.
موارد مصرف زعفران بسيار متعدده و به سبب رنگ زيبا، عطر و طعم دلپذير و خواص دارويي كه داره كاربردهاي عمده زير رو می‌توان براش نام برد:
- از زعفران به عنوان يك ادويه و برای رنگ و عطر بخشيدن به مواد غذايي؛ تهيه شربت، شيريني و نوشابه استفاده ميشه.
- در طب سنتي به عنوان يك داروي گياهي مهم نام برده می‌شه، تقویت کننده كبد، مسكن درد، سرفه، دندان‌درد، سردرد، گوش‌درد، سنگ مثانه، تقویت‌کننده طحال و قلب، خواب‌آور، خارش چشم و تنگي نفسه.
- در صنعت از رنگ زعفران براي رنگ‌آمیزی پارچه‌هاي ابريشمي استفاده ميشه.
مشخصات کلی زعفران
پوشش گل زعفران شامل سه كاسبرگ و سه گلبرگ یکرنگه. گل‌پوش در رأس به صورت قطعات مجزا و در قاعده به‌طور متصل و به شكل زنگوله هستن كه لوله گل نسبتاً طويلي رو تشكيل می‌دن. رنگ گل‌پوش‌ها ممكنه سفيد، زرد، بنفش کم‌رنگ يا پررنگ باشه. مجموعه برگ‌ها و گل در داخل يك پوشش لوله‌اي به نام چمچه قرار داره. زعفران گياهي علفي، دائمی و داراي ساقه زيرزميني يا بنه ست كه همون پياز ناميده ميشه.
پوشش پياز زعفران از نوع الياف طولي و موازي به رنگ قهوه‌ايه. در رأس پيازها بسته به درشتي و شادابي آن‌ها از 1 تا 4 جوانه رأسي ديده می‌شه. جوانه رأسي گل و برگ ايجاد مي‌كنه. پيازهاي جديد اغلب در بالاي پيازهاي قبلي و به تعداد كمتر در اطراف و قاعده پياز قبلي به وجود ميان.
به همين جهت با وجود اینکه پيازها در عمق نسبتاً زيادي (15 – 20 سانتيمتري خاك) كشت مي‌شن، ليكن هرساله پيازهاي جديد به سطح خاك نزديك مي‌شن. ريشه‌هاي زعفران افشان و كوتاه بوده و از این‌رو به خاك عميق و حاصلخيز و نفوذپذير براي رشد و نمو پياز و عملكرد مطلوب نياز داره. گل زعفران اولين انداميه كه در اوايل پاييز ظاهر ميشه.
خامه ميله بلند و باريكيه كه از روي تخمدان بيرون میاد و در انتها به سه كلاله قرمز ختم ميشه و قسمت مورد استفاده زعفران همين كلاله سه‌شاخه ست كه به هنگام برداشت ميله خامه نيز با اون همراهه.
برگ‌ها معمولاً بعد از ظهور گل‌ها ظاهر مي‌شن. البته در مواردي ممكنه برگ‌ها زودتر از گل زعفران ظاهر بشن. مجموعه برگ‌ها و گل‌های مربوط به يك جوانه رأسي در داخل يك چمچه دوكفه‌اي سفيد قرار داره. چمچه‌ها وظيفه حفاظت از اندام‌های رويشي و زايشي را بر عهده دارن. چمچه‌ها اولين اندامي هستن كه سطح خاك رو مي‌شكافن و از خاك بيرون میان.
فيزيولوژي رشد و نمو زعفران
پياز زعفران در اواخر مهرماه یا در طول آبان (بسته به منطقه) گل مي‌ده. عامل محرك شروع گلدهي، انجام آبياري مزرعه زعفران در پاييزه. دوره گل دادن يك مزرعه 15-25 روز طول مي‌كشه. در روزهاي اول تعداد گل كم و به‌تدریج تا اواسط دوره تعداد گل به حداكثر مي‌رسه و به‌تدریج كاهش می‌یابد. بعد از گل دادن کم‌کم برگ‌ها ظاهر و سطح مزرعه از برگ‌های زعفران پر ميشه.
دوره رشد زعفران بسته به آب‌وهوای منطقه تا اواخر ارديبهشت نيز ممكنه به طول بیانجامه. در اين موقع ارتفاع برگ‌ها به حدود 35-40 سانتيمتر مي‌رسه. از اواسط يا اواخر ارديبهشت به‌تدریج برگ‌ها رو به زردي نهاده و مواد غذايي بوته‌ها به سمت پيازها حركت مي‌كنه. در اين موقع پيازها شروع به درشت شدن مي‌كنه و مواد غذايي كافي رو در خود ذخيره مي‌کنن.
از اواخر ارديبهشت برگ‌ها کاملاً زرد و خشک شده و دوره استراحت پياز شروع ميشه. پياز زعفران در واقع از اوايل خرداد تا اواخر مرداد پس از يك دوره استراحت شروع به فعاليت مي‌كنه. ابتدا ريشه هاي جديدي ظاهر می‌شه و در مهر ماه با يك نوبت آبياري مجدداً زندگي پياز فعال ميشه.
بنابراين گياه زعفران داراي سه مرحله رشديه كه عبارت ست از رشد رويشي، زايشي و كمون (ركود تابستانه) در این مراحل تغييراتي در سلول‌های مريستمي انتهايي به وجود مياد كه باعث تمايز و به وجود آمدن اندام‌های زايشي و سپس رويشي گياه ميشه.
زراعت زعفران
زعفران گياهي نيمه گرمسيريه و در نقاطي كه داراي زمستان‌های ملايم و تابستان‌های گرم و خشك باشه به خوبی رشد می کنه. مقاومت زعفران در مقابل سرما زياد و ليكن چون دوران رشد آن مصادف با پاييز و زمستان و اوايل بهاره، طبعاً در اين ايام به هواي مناسب و معتدلي نياز داره.
اراضي آفتاب‌گیر و بدون درخت كه در معرض بادهاي سرد نباشه براي زعفران مناسبه. در دوره خواب يا استراحت گياه (تابستان) بارندگي يا آبياري براي اون مضره.
خاك مناسب زعفران
از اونجایی که پياز زعفران مدت نسبتاً زيادي (5- 7 سال) در زمين می‌مونه، بافت زمين بايد متوسط يا تركيبي از شن و رس با مواد آلي پوسيده باشه كه در اين مدت علاوه بر تأمين مواد غذايي در مقابل شرايط خاص منطقه‌اي نيز مقاومت كنه؛ بنابراین زعفران در زمین‌هایی كه داراي قلوه سنگ يا علف‌های هرز يا مواد آلي پوسيده نشده باشه محصول خوبي نمي‌ده.
تهيه زمين
در شرايط معمول بهتره كه در پاييز سال قبل اقدام به شخم عميق (به عمق 30 سانتيمتر) نمود، سپس در اوايل بهار پس از قطع باران هاي بهاره زمين مجدداً شخم زده و اگر زمين داراي كلوخ باشه با ديسك خرد کرده و كود حيواني رو به همراه انواع كودهاي شيميايي مانند کودهای پتاسه و فسفاته به زمين داده و شخم زده تا کاملاً با خاك مخلوط گرده.
قبل از كاشت حتماً حدود 25 تا 30 تن در هكتار از كودهاي آلي پوسیده شده جهت افزايش حاصلخيزي و نفوذپذيري استفاده بشه. به دليل این که هر ساله پيازها به سطح خاك نزديك مي‌شن به منظور حفاظت پيازها از تنش‌های محيطي و همچنين جذب بهتر مواد غذايي كود و خاك و خاكستر رو با هم مخلوط و روي مزرعه پخش مي‌كنن.
زعفران با محصولاتي همانند يونجه، سیب زمینی و چغندر بیماری های مشترك داره به همین خاطر به منظور رعايت تناوب زراعي، نبايد در چنين مزارعي اقدام به كشت و پرورش زعفران نمود.
انتخاب پياز و زمان كشت زعفران
پياز زعفران رو مي‌توان از خاك خارج كرده و به انبار يا مزرعه ديگري منتقل نمود. با توجه به دوره خواب يا استراحت پياز كه از اواخر خرداد تا اواخر مرداد ادامه داره مي‌توان در اين فاصله نسبت به بيرون آوردن پياز اقدام نمود.
بهتره پياز پس از بيرون آوردن از خاك كاشته بشه، تا ضمن ادامه استراحت در زمين جديد مستقر بشن. از بيرون آوردن پيازها در اواخر مرداد به بعد بايد خودداري كرد چون در اين موقع بعضي از پيازها ممكنه براي ریشه دادن و جوانه زدن آماده باشن.
پياز زعفران رو از موقع خزان بوته (اوايل خرداد) تا اواسط مهر مي‌توان كشت نمود ولي بهتره از كاشت پياز در اواخر تير و اوايل مرداد خودداري بشه زيرا در اين موقع هوا و زمين گرمه و احتمال مي‌ره كه رطوبت پياز موقع جابجايي از دست رفته و به اون صدمه وارد بشه.
در انتخاب بنه‌ها يا پياز بايد توجه بشه كه پياز از مزارع 2-4 ساله انتخاب شده، سالم و داراي وزني حدود 6-8 گرم باشه. افزايش يا كاهش وزن بنه‌ها بيشتر از حد معين سبب كاهش تعداد گل در بوته ميشه. بنابراين اگه وزن متوسط هر بنه رو 8 گرم فرض نماييم مقدار بنه مورد نیاز براي يك هكتار جهت عملكرد مطلوب 4 تن بنه خواهد بود.
روي بنه مادري چشم‌‌هايي وجود دارن كه پيازهاي كوچك توليد مي‌كنه معمولاً از هر بنه مادري 15 بنه كوچك به وجود میاد. براي كشت بنه‌ها بايد الياف خارجي روي بنه رو جدا و سپس اقدام به كشت نمود. بنه‌ها رو بهتره قبل از كشت با سموم قارچ‌کش مورد توصيه عليه بیماری‌های قارچي ضدعفوني نمود.
به طور کلی هر چه آبياري و كود دهي مزرعه در شرايط ايده‌ال انجام بگیره تعداد برگ‌ها افزایش یافته در نتیجه تعداد و رشد بنه‌ها هم بيشتر خواهد شد و در نهایت تعداد گل قابل برداشت هم افزايش پیدا می کنه.
كاشت زعفران
براي كاشت زعفران ابتدا زمين رو به صورت جوي و پشته درآورده سپس در يك رديف چاله‌هايي رو با بيل در میارن و داخل هر گودال 3-15 پياز متوسط قرار می‌دن و خاك روي اون مي ريزن. فاصله گودال‌ها از هر طرف 25 سانتيمتر و عمق كاشت 15-20 سانتيمتر هست.
در زعفران هم زمان با قرار گرفتن بنه‌ها در خاك آبياري انجام نمي‌شه و تاريخ كاشت اين محصول فقط كاشت بنه ملاك خواهد بود. در اين منطقه از اواسط خرداد تا اوايل مهر امكان كاشت زعفران وجود داره و تأخير در كاشت امكان برخورد مرحله گلدهي رو با سرماي پاييزه مهيا مي‌كنه.
داشت زعفران
پس از پايان كاشت پيازهاي زعفران كه حداکثر تا آخر شهريور ماه طول مي‌كشه آبياري اول در 10-15 مهرماه انجام مي‌گيره كه در اين دوره آبياري رو با توجه به سطح زير كشت انجام مي‌ديم چرا که گل كردن زعفران تا حدودي تابع آب اوليه ست، پس آب اول رو در بين قطعات بافاصله چند روز تقسيم نموده تا به این وسیله دوران اوج گلدهي قطعات با يكديگر هم زمان نباشه و برداشت گل با مشكل مواجه نشه.
آبياري اول بسيار مهمه چون 7 -10 روز بعد از آبياري، گلدهي شروع می‌شه. بعد از آبياري اول با كج بيل يا بيل شياردار سله شكني كرده تا گل با سهولت بيشتري از خاك بيرون آمده و رشد مطلوب و قوي داشته باشن. آبياري دوم بعد از برداشت كامل گل كه حدوداً 25 روز بعد از آبياري اوله انجام ميشه.
آبياري سوم در صورت عدم بارندگي 20 روز بعد از آبياري دومه و در صورت بارندگي تا فروردين نيازي به آبياري نداره. اگر در فروردين بارندگي كافي وجود داشت نيازي به آبياري نيست و در غير اين صورت تا آخر ارديبهشت به فاصله 10-15 روز یک‌بار آبياري انجام ميشه. به طور کلی اگر در آبياري دقت نشه در توليد پيازهاي جديد مشكل ايجاد ميشه.
كوددهي
براي این که زعفران به طور طبيعي رشد بکنه و حداكثر عملكرد مورد انتظار رو داشته باشه به انواع كودهاي شيميايي نياز داره:
- كود ازته (اوره): مصرف زياد ازت باعث پوسيدگي طوقه پياز ميشه. پس كود ازته در دو مرحله استفاده ميشه؛ مرحله بعد از برداشت گل و مرحله دوم اوايل فروردين (پس از خاتمه يخبندان‌هاي زمستانه). به‌طورکلی 50 تا 100 كيلوگرم در هكتار كود ازته در دو مرحله در مزرعه استفاده ميشه.
- كود فسفاته و پتاسه: (50 کیلوگرم در هكتار) بايد 1-2 ماه در خاك بمونه تا براي گياه قابل استفاده باشه. در نتیجه در موقع تهيه زمين با شخم عميق همراه با كود حيواني به مزرعه اضافه ميشه.
كنترل علف‌های هرز
علف‌های هرز از طريق رقابت با گياه زعفران از نظر آب و مواد غذايي و نور سبب كاهش محصول ميشه. بنابراين وجين مزرعه هر زمان كه علف‌های هرز رشد كردن، ضروريه. در مزارع زعفران اولين وجين بعد از آبياري دوم انجام ميشه.
چراي زعفران
به طور کلی چراي مزرعه زعفران نامطلوبه چون علاوه بر حذف برگ‌ها امكان فشرده شدن سطح خاك هم وجود داره و خروج گل رو در پاييز با مشكل مواجه مي‌كنه. همون طور كه مي‌دونيم برگ‌ها محل ساخته شدن مواد غذايي گياه هستن و اين مواد در پيازها تجمع پیدا می کنن.
اگر به هنگام فعاليت گياه برگ های زعفران چرانيده بشن مزرعه صدمه زيادي خواهد دید، از این رو تنها موقعي مي‌توان اقدام به چرانيدن برگ‌ها کرد كه برگ‌ها کاملاً زرد شده و ارتباط بين پيازها و برگ‌ها قطع شده باشه.
آفات و بیماری‌ها
آفات عمده زعفران عمدتاً موش و خرگوشه كه با طعمه مسموم مي‌توان اونا رو كنترل كرد.
برداشت
برداشت گل زعفران فقط با دست انجام ميشه. بهترين موقع برداشت گل به منظور حفظ مرغوبيت و عطر و رنگ زعفران صبح خيلي زود و قبل از باز شدن غنچه‌هاست. اگر گل‌ها بيشتر باز شده و تأخيري در برداشت اونا روي بده، گل‌ها به لحاظ حرارت محيط فشرده و حالت چسبندگي به خود گرفته و كيفيت محصول پايين مياد.
هرچه فاصله چيدن گل تا جداكردن كلاله (زعفران) کوتاه‌تر باشه كيفيت زعفران بهتره. به طور کلی عمر گل 3-4 روزه كه هر چه بيشتر در معرض آفتاب قرار بگیره كيفيت رنگ زعفران پايين خواهد اومد. بنابراين زمان برداشت زعفران صبح زود و قبل از طلوع آفتاب هست.
بازكردن گل زعفران
نحوه بازكردن غنچه‌‌هاي برداشت شده به این ترتیبه كه در همون روز غنچه رو با ناخن شكافته و ميله سفيد مادگي (خامه) رو به همراه سه كلاله قرمز رنگ از درون لوله گل بيرون مي‌كشن. اگر گل‌ها کاملاً باز بشن ضايعات زيادي داره چون ممكنه تعدادي از كلاله‌ها بشكنن يا گلبرگ‌ها و پرچم‌ها با كلاله‌ها مخلوط بشن و درنتیجه از كيفيت محصول كاسته بشه. سپس اونا رو به‌صورت دسته‌هايي كنار هم قرار می‌دن تا خشك بشن.
روش‌های خشک‌کردن زعفران
- روش استفاده از هواي آزاد: در انبارهاي تاريك دسته‌هاي زعفران رو روي الك‌هايي كه درون اونا پارچه سفيد پهن شده چيده و تهويه يا فن در انبار گذاشته تا هوا جريان يابد و هر 4-3 روز یک‌بار به كمك الك ديگري زعفران‌ها رو زير و رو می‌نمایند. پس از 10 تا 12 روز آماده بسته بندی ميشه.
- روش حرارتي: در داخل الك پارچه ابريشمي سفيد پهن و به فاصله 50 سانتيمتري از منبع حرارتي قرار می‌دن تا خشك بشه.
- روش استفاده از دستگاه‌هاي مخصوص: در اين روش دستگاه رطوبت محل رو كنترل مي‌كنه. زعفران خشک شده در اين روش بهترين كيفيت رو خواهد داشت. در اين روش پيش از خشک‌کردن به مدت 24 ساعت زعفران رو داخل ظرف در بسته‌اي در محيط سرد حدود 1 تا 5 درجه سانتی‌گراد قرار داده و سپس اون رو مانند روش حرارتي خشك مي‌كنن.
پس از خشك شدن براي نگهداري اون بايد زعفران‌ها رو در داخل ظروف شيشه‌اي دردار يا جعبه‌هاي چوبي كه داخل اون قلع باشه نگهداري بشه.
خرید عمده زعفران
کشاورزان مزارعی که زعفران تیم ما رو تأمین می کنن، در تمام طول سال به طور مستمر مراقب زمین های کشاورزی هستن تا با تلاش هرچه بهتر به سمت تولید زعفران ارگانیک با کود و سموم کم‌تر برن، در نتیجه مشتریان محترم می‌تونن با خرید زعفران عمده از سایت ما زعفران باکیفیت و تازه رو با خیالی راحت تهیه و مورد استفاده قرار بدن.
برای خرید زعفران از کشاورز با ما تماس بگیرین.