فهرست مطالب
احتمالاً همه اسم کلسترول رو شنیدین و تقریبا می دونین یعنی چه؟ در این مطلب به اطلاعات کاملی از این مورد می پردازیم با ما باشین:
کلسترول چیه؟
كلسترول نوعی ماده مومی شبیه به چربی است كه توسط كبد در بدن ساخته می شه. این ماده بخشی از هر سلول در بدن رو تشكیل می ده و قابلیت انجام اعمال بسیار حیاتی در بدن رو داره. بدن انسان به چند دلیلی که در زیر اشاره می کنیم، به كلسترول نیاز داره:
- حفظ دیواره های سلولی سالم
- ساختن هورمون ها (مواد شیمیائی پیام رسان در بدن)
- ساختن ویتامین D
- ساختن اسیدهای صفراوی كه به هضم چربی ها كمك می كنن.
گاهی بدن بیشتر از حد نیاز كلسترول تولید می کنه و به همین خاطركلسترول زیادی وارد جریان خون می شه. میزان بالای كلسترول در خون می تونه رگهای خونی رو مسدود کرده و احتمال حملات قلبی رو تا حد زیادی افزایش بده.
با مصرف چربی های اشباع شده، نوعی از چربی كه در غذاهای حیوانی مانند گوشت و محصولات لبنی وجود داره، بدن كلسترول بسیار زیادی رو تولید می کنه. علاوه بر كلسترولی كه خود بدن می سازه، درصد كمی از اون رو هم از غذاها دریافت می کنه.
تنها غذاهای حیوانی مانند گوشت، تخم مرغ و فرآورده های لبنی حاوی مقادیری كلسترول هستن. غذاهای گیاهی مانند میوه ها، سبزیجات و دانه ها یا كلسترول ندارن، یا اگر هم داشته باشن به میزان ناچیزی هست.
انواع مختلف كلسترول
- كلسترول لیپوپروتئین با دانسیته كم (LDL)؛ این نوع از کلسترول، نوع بد كلسترول هستن و احتمال بیشتری داره كه باعث انسداد عروق و در نتیجه افزایش احتمال حمله قلبی بشن.
- كلسترول لیپوپروئتین با دانسیته بالا (HDL)، كه نوع خوب كلسترول هست و به خروج كلسترول بد از رگهای خونی كمك می کنه، این نوع از کلسترول احتمال حمله قلبی رو كاهش می ده.
البته بیشتر كلسترول ها در بدن به وسیله كبد ساخته می شن، و تنها درصد كمی از اونا از طریق غذا وارد بدن می شن، اما هر چه مصرف غذاهایی که حاوی چربی اشباع شده هستن، بیشتر باشه بدن ما هم كلسترول بیشتری تولید می کنه.
بسیاری از اشخاص بدون مصرف دارو و تنها با رعایت رژیم غذائی مناسب و داشتن فعالیت بیشتر، می تونن كلسترول خونشون رو پایین نگه دارن. با توجه به اینكه تنها غذاهای حیوانی حاوی كلسترول هستن، غذاهای گیاهی كه فاقد این موردن، می تونن جایگزین مناسبی باشن.
چربی های اشباع شده
این گروه از چربی ها بزرگترین عامل افزایش كلسترول نوع بد در خون هستن. این نوع چربی در محصولات با منشا حیوانی از قبیل كره، پنیر، شیر، بستنی، خامه و گوشت های چرب موجود هستن. البته در برخی روغن های گیاهی مانند روغن نارگیل، روغن خرما، و روغن هسته خرما هم وجود دارن.
لازم به ذكره كه اكثر دیگر انواع روغن های گیاهی حاوی چربی اشباع نشده و سالم هستن. مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع شده سبب افزایش كلسترول شده كه نهایتا منجر به تنگ شدن دیواره عروق و انسداد اونا می شه. نتیجه این مورد، افزایش فشار خون و فشار وارده بر قلب، برای حفظ جریان خون كافی در سراسر بدن هست.
رژیم غذائی پرچرب به دلیل میزان كالری زیاد احتمال چاقی رو افزایش می ده كه این خود دیگر فاكتور موثر در بیماری های قلبی محسوب می شه.
چربی های اشباع نشده
این نوع چربی ها در صورتی كه جایگزین چربی اشباع شده بشن، كلسترول بد خون رو كاهش می دن. دونوع چربی اشباع نشده به اشكال مونو و پلی وجود دارن. اكثر روغن های گیاهی مایع (بجز روغن نارگیل و خرما) از نوع غیر اشباع هستن، از انواع چربی های اشباع نشده مونو می توان به روغن زیتون و كانولا اشاره کرد.
از انواع روغن های اشباع نشده نوع پلی، روغن آفتاب گردان، روغن ذرت، و روغن سویا رو می توان نام برد. اما باید توجه داشت چربی اشباع نشده با آنكه بر نوع اشباع شده ارجحیت داره و در كاهش كلسترول بد خون موثره، به دلیل آنكه كه از كالری بالائی برخوردارن، باید کمتر مصرف بشه.
اسیدهای چرب ترانس
این نوع از چربی ها به هنگام جامد شدن روغن های گیاهی (همان فرآیند هیدروژناسیون) تشكیل می شن و می تونن سبب افزایش كلسترول نوع بد و كاهش كلسترول نوع خوب بشن. این نوع اسیدهای چرب در غذاهای سرخ شده، محصولات غذائی آماده مانند دونات، بیسكوئیت و شیرینی های خشك، كلوچه،غذاهای فرآیند شده، و انواع مارگارین وجود داره.
چربی های هیدروژنه
چربی های هیدروژنه، به روغن هائی كه جامد شدن (مانند مارگارین و كره جامد) گفته می شه. از مصرف غذاهای تهیه شده با این روغن ها باید پرهیز كرد زیرا كه حاوی مقادیر زیادی از اسیدهای چرب ترنس هستن كه با ایجاد بیماری های قلبی ارتباط دارن.
زمان خرید مواد غذائی به برچسب اونا دقت كنین، واژه هیدروژنه یا اشباع شده بهم مرتبط هستن. زمانی كه هیدروژن به روغن اون اضافه بشه، در واقع به چربی اشباع شده تبدیل می شه كه این همان معنای واژه هیدروژنه است.
چربی های نسبتا هیدروژنه
این چربی ها شامل روغن هائی هستن كه بخشی از اونا بصورت جامد در آمده اند. از غذاهای تهیه شده با این نوع چربی هم باید خودداری کرد، زیرا اونا هم دارای سطوح بالائی از اسیدهای چرب ترنس هستن كه در ایجاد بیماری های قلبی موثر هستن.
روش های توصیه شده برای كاهش كلسترول
- برای كاهش كلسترول خون باید از یك رژیم غذائی سالم كه شامل حداقل اسیدهای چرب اشباع شده و كلسترول باشه، پیروی کرد. استفاده از هرم مواد غذائی یا مشورت با متخصص تغذیه برای گرفتن یك دستورالعمل غذائی سالم، هم توصیه می شه.
- وزن خودتون رو در سطح متعادل نگه دارین. اگه اضافه وزن دارین، كاهش وزن می تونه میزان تری گلیسیرید بدن شما رو کاهش بده و سطح كلسترول خوب خونتون رو بالا ببره.
- ورزش رو در برنامه روزانه تون جای بدین، البته اگر دچار ناراحتی قلبی هستین، با پزشك معالج خود در این مورد مشورت کنین. ورزش روزانه می تونه به بهبود وضعیت كلسترول خون با افزایش نوع خوب و كاهش نوع بد اون كمك زیادی بكنه.
- غذاهای توصیه شده مفید در كاهش كلسترول رو در رژیم غذایی خودتون بگنجونین. به طور مثال محصولات جو و سویا در كاهش كلسترول موثرن و به طور كلی مصرف غذاهی گیاهی كه فاقد كلسترول هستن در این مورد توصیه می شه.
- مصرف مواد غذائی حاوی فیبر به كاهش كلسترول كمك می کنه. فیبر به ویژه از نوع قابل حل اون، به لیپیدهائی مانند كلسترول متصل شده و اون رو به خارج از بدن دفع می کنه. این کار باعث كاهش غلظت لیپیدها در خون شده و احتمال بیماری های قلبی عروقی رو هم كاهش می ده.
روش های درمان چربی خون (کلسترول)، داروهای چربی خون (کلسترول)
كاهش میزان يك درصد كلسترول خون منجر به كاهش 2 درصد خطر بروز حملات قلبي مي شه، كه براي كاهش کلسترول اولين قدم، استفاده از رژيم غذايي مناسب، ورزش کردن و ترك سيگار هست، اما در مرحله بعد انتخاب داروي مناسب و تجويز اون توسط پزشك بسيار مهمه.
برای کاهش کلسترول بهتره اضافه وزن خودتون رو کم کنین. برای این منظور لازمه، از رژیم های سخت پرهیز کنین. وزن مطلوبتون رو با اصلاح عادات غذایی و ورزش به دست بیارین. مصرف غذاهای پرکلسترول مانند زرده تخم مرغ، جگر و فرآورده های لبنی پر چرب رو کاهش بدین.
از مواد غذایی با فیبر بالا استفاده کنین. فیبرهای محلول به کاهش کلسترول کمک می کنن. پرتقال، گلابی، هویج، کلم، لوبیا، نخود سبز، جو دوسر، ذرت، برنج و خشکبار منابع خوبی برای تامین فیبر هستن. میزان غذاهای حاوی کلسترول و چربی رو کاهش بدین.
نشریه داخلی انجمن قلب اروپا، ماه آوریل در گزارشی به معرفی چند ماده غذایی پرداخت که با تاثیرات منحصربفرد، بر افزایش HDL و کاهش LDL، می تونن تاثیر به سزایی در حفظ سلامت قلب ایفا بکنن. این مواد شامل:
سویای خام
استفاده از دو وعده سویای خام به شکل آجیل سویا یا شیر سویا در روز، باعث کاهش کلسترول بد خون LDL به میزان 9 درصد می شه. طبق پژوهش های انجام شده در دانشگاه شیکاگو استفاده از پروتئین سویا ارتباط مستقیمی با کاهش LDL که نقش موثری در بروز تصلب شرائین ایفا می کنن، داره.
با مصرف روزانه 57 گرم سویای خام یا 340 میلی لیتر شیر سویا، تاثیر زیادی بر روی فعالیت گیرنده های LDL بذارین و در نهایت کمک زیادی به کاهش خطر بروز بیماری های قلبی می شه.
استفاده از میوه های خشک
مصرف میوه های خشک شده مانند برگه هلو، انجیر و سیب منجر به کاهش LDL می شه. طبق تحقیقاتی که دردانشگاه رم انجام گرفته است، مصرف روزانه 20 تا 50 گرم میوه خشک خطر بروز سکته رو تا 50 درصد پایین میاره وخطر بیماری های عروق کرونر رو تا 30 درصد کاهش می ده.
میوه های خشک با دارا بودن قند طبیعی، فرد رو از خوردن مواد قندی مانند کیک خامه ای و آبمیوه های قندی باز داشته و از افزایش وزن که عامل اصلی ایجاد و ابتلا به امراض قلبی هستن، جلوگیری می کنه.
چای سبز
چای سبزحاوی آنتی اکسیدان های خالصه و نوشیدن روزانه پنج فنجان چای سبز در جلوگیری از بروز گرفتگی رگها بسیار موثر عمل می کنه. طبق تحقیقی که در ژورنال طب تغذیه آمریکا منتشر شده است، ژاپنی ها در میان تمامی ملت ها به دلیل مصرف بیش از اندازه چای سبز، از سلامت قلبی بیشتری برخوردارن.
در اکثر ژاپنی ها تا قبل از 70 سالگی کوچک ترین علامتی از بروز بیماری های قلبی وجود نداشته است. برگ چای دارای موادی است که کنترل کننده LDL هستن و در کاهش بیماری های عروق کرونر بسیار مفید واقع می شن. همچنین خاصیت سوزاندن چربی در بدن رو هم دارن و نوشیدنی سودمند و مناسبی برای افراد چاق می تونه باشه.
داروهای شیمیایی برای کاهش کلسترول
داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی (رزینها)، این داروها برای دفع کلسترول بدن موثرن. بعضی از این داروها عبارتند از: کلستیرامین، کلستیپول و کلسولام. این دارو ها بیشتر به شکل پودر هستن و باید هنگام مصرف اون رو با آب یا آب میوه مخلوط کنین. این داروها در دستگاه گوارش جذب نشده و در اونجا به کلسترول متصل می شن.
این داروها ممکنه عوارضی مانند یبوست، نفخ، تهوع و گاز شکم داشته باشن. برای کاهش این عوارض، باید فیبر غذایی و مایعات بیشتری مصرف کنین.
اسید نیکوتینیک یا نیاسین، این دارو نوعی از ویتامین B است. دقت داشته باشین، این دارو رو فقط باید با تجویز پزشک مصرف کنین. این داروها کلسترول کل، کلسترول بد(LDL) و تری گلیسرید رو کاهش داده و سطح کلسترول خوب (HDL) رو در بدن بالا می برن.
از عوارض این داروها، بروز خارش و گرگرفتگی می شخ نام برد.
مهارکننده های آنزیم HMG-COA ردوکتاز (استاتین ها)، این داروها باعث تحریک بدن برای تغییر شکل کلسترول و دفع اون از بدن می شن. اثر عمده این داروها، کاهش کلسترول LDL هست. بعضی از این داروها عبارتند از: لووستاتین، پراو استاتین، سیمواستاتین، فلوواستاتین و آتورواستاتین.
از عوارض جانبی این داروها می شه یبوست، درد یا گرفتگی معده و گاز شکم رو نام برد. گاهی، بعضی از بیماران دچار درد عضلانی، ضعف یا ادرار قهوه ای هم می شن.
اسید فیبریک ها، این موارد در کاهش تری گلیسیریدها موثر هستن و به میزان کمتری سطح کلسترول HDL رو افزایش می دن. برخی از این داروها شامل: ژمفیبروزیل، کلوفیبرات و فنوفیبرات هستن. برخی از بیماران با مصرف این داروها دچار مشکلات گوارشی می شن.
ازتیمایب، این دارو جدیدترین داروی کاهنده چربی خون یا کلسترول محسوب می شه، تفاوت این دارو با داروهای قبلی در این است که داروهاي قبلي كنترل كلسترول خون رو با مهار سنتز و توليد كلسترول در كبد به دست می گرفتن.
ولی این دارویِ جديد كاهنده كلسترول خون، با متصل شدن به پرزهاي روده از ورود چربي كلسترول به داخل خون جلوگیری کرده و كاهش ميزان جذب اون و ميزان انتقال كلسترول به كبد رو کم می کنه، در نهايت از بروز بيماريهاي قلبي و عروقي جلوگیری مي‌شه.
قبلا براي كنترل كلسترول خون از استاتين‌ها استفاده مي‌شد اما اين داروي جديد با عوارض كمتر مي‌تونه، به تنهايي و هم در كنار استاتين‌ها استفاده بشه.