هر آنچه باید درباره ی چای بدانید!

بر طبق آمار، چای پرطرفدارترين نوشيدني درجهانه. شايد بشه گفت چای، نوشيدني ای که بر سر سفره و روی ميز بسياری از مردم جهان، در ميهماني ها، جشن ها، سوگواريها و مراسم های مختلف به عنوان پيش غذا، پس غذا و گاهي غذای اصلی (چای شيرين صبحانه) جاي گرفته، بعد از آب يکي از ارزانترين و پرطرفدارترين نوشيدنيهاي جهان محسوب مي شه.

شاید براتون جالب باشه که ببينين چاي چيه، از کجا اومده؟ چه فايده ها و چه ضررهايي داره؟ انواع چای کدوم هستن و چه نوشيدني هايی می تونن جايگزين مناسبی برای اونا باشن؟

چای چیه؟

چاي، گياهي بوته ايه که گاهي ارتفاع اون تا 8 متر مي رسه. برگ هاي این گیاه به صورت بيضي شکل، نيزه اي و نوک تيز، سفت و سخت هستن.  چيدن برگ هاي سبز و جوان گياه به وسيله دست انجام مي گيره و سپس براي آماده سازي به کارخانه تحويل داده مي شه، بعد از اون در کارخانه طي عملياتي، اين برگ هاي جوان و سبز تبديل به چاي سياه مي شن.

اين عمليات شامل مراحل، پژمرده کردن، لوله کردن، برشته کردن، تخمير دادن، بخار دادن، خشک کردن و بسته بندي کردن هستن. براي تهيه چاي سبز، برگ هاي سبز چاي رو کمي برشته کرده و سپس خشک مي کنن به همين دليل چاي سبز، رنگ سبز خودش رو حفظ مي کنه.

تاریخچه چای

تاريخ استفاده از چاي (به علت قدمت اون) مشخص نيست ولي اصل اين گياه به چين، برمه و تونکن مي رسه. می گن روزی امپراتور وقت چین به نام شِن نونگ (Shen Nung) که گیاه‌شناسی ماهر هم بوده در زیر درختی نشسته و خدمتکارش، آب جوشانده شده‌ای تهیه کرده بود که با افتادن یک برگ چای در آب جوش، شن نونگ به خاصیت این گیاه پی برده و پس از اون مصرف این نوشیدنی به‌ مرور در چین و نقاط دیگر جهان رواج یافت.

در قرن هفدهم، اولين بار، چاي توسط هلندي ها به اروپا آورده شد و بلافاصله مصرف اون همگاني شده و به ساير نقاط جهان هم رسيد. در ميان اروپاييان انگليسي ها از طرفداران پر و پا قرص اين نوشيدني شرقي هستن. امروزه، گياه چای علاوه بر چين در هند، سيلان، ژاپن، اندونزي، ويتنام، تبت، قفقاز و ايران رویش داره.

دسته بندی انواع چای

چاي انواع مختلفي داره که نام هريک بستگي به رنگ اون داره. مانند چاي سياه، چاي سفيد، چاي سبز و … که هر کدوم خودشون به انواعی تقسیم بندی می شن:

چاي سياه

چاي سياه داراي انواع مختلفيه که هر نوع اون طرفداران خاص خودش رو داره. معروف ترين نوع های چاي سياه در جهان عبارتند از:

• چاي چيني: بهترين نوع اون چاي دارجلينگه که دردشت هاي هيماليا موجوده وعطر اون چیزی شبیه به بوي چغاله بادامه.
• چاي کاروان: چاي گرم و معطري که مقدار تئين اون خیلی کمه.
• چاي امپريال: مخلوطي از چاي و گل ياس که عطر و طعم دود زده داره.
• چاي يونان بزرگ: چايي ای با برگهاي نوک طلايي زيبا و طعم مناسب تند که مناسب صبح و بعد از ظهره.
• چاي هاي فورمز: که مهمترين اونا ” اولانگ بلند” نام داره. داراي طعم بلوطي و مناسب صبحانه ست.

خواص چاي سياه

چای ها (چای سیاه) خواص زیادی دارن، در زیر نمونه هایی از خواص اونا رو براتون می نویسیم:

• چاي نوشيدني مفيدي براي تصفيه خون از طريق ازدياد ترشحات کليوي محسوب می شه.
• به هضم بهتر غذا کمک مي کنه.
• موجب نشاط، بيداري و مانع خواب آلودگي مي شه.
• براي نقرس و اسکوربوت مفيده.
• چای سیاه دندان‌ها رو از شر پلاک‌هایی که روی اونا تشکیل می‌شن، خلاص می‌کنه.
• مصرف منظم چای سیاه، ترشح هورمون استرس‌زای کورتیزول رو کاهش می‌ده.
• چای دارای آنتی‌ژنی بنام آلکیل‌آمینه  (alkylamine)که پاسخ‌های ایمنی بدن رو در موارد مختلف تقویت می‌کنه.
• تانن موجود در چای سیاه در درمان بیماری‌های معده و روده مؤثره و فعالیت دستگاه گوارش و روده‌ها رو بهبود می‌ده.
• کسانی‌ که به‌طور منظم این نوشیدنی گرم رو مصرف می‌کنن، استخوان‌های قوی‌تری دارن.
• آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل پلی‌فنول‌ها و ترکیباتی که در چای وجود دارن، به پیشگیری از برخی سرطان‌ها کمک می کنن.

چاي هاي هندي و سيلاني

چاي های هندی و سیلانی بیشتر مورد استقبال انگليسيها هستن، این چای ها انواعی دارن که عبارتند از:

• پگو پرتقالي: نوعی چايي ملايم، داراي برگ هاي بزرگ که چاي عصر انگليسي ها محسوب می شه.
• پگو پرتقالي شکسته: چاي ای دارای برگ هاي کوچک با طعمي تند و معطر که چاي صبحانه و مناسب براي مخلوط کردن با شيره.
• چاي قفقازي و روسي: اين چاي داراي عطري لطيف و شرقي (با عطر گل برموگات)ه که ترکيبي از بو و طعم هاي چاي هاي چيني و هندي رو باهم داره.

چاي ايراني

می شه گفت بسياري از چايهاي جهان ريشه ايراني (ايران باستان) دارن. اما چیزی که امروزه به عنوان چاي ايراني شناخته مي شه، چاي شمال ايران به ويژه منطقه لاهيجانه.

نوع مرغوب چاي ايراني در مقايسه با چاي هاي خارجي خالص تره، چون براي خوش عطر و طعم کردن اون از مواد معطر استفاده نمي شه. اما ايرانيان طبق يک رسم قديمي از برگ هاي تازه گل ياس و شمعداني براي معطر کردن چاي سنتي استفاده مي کردن.

چاي سبز

اگرچه چاي سبز نوشيدني ملي ژاپني هاست، اما چيني ها هم از طرفداران پر و پا قرص اين چاي بوده و خودشون، نوعي چاي سبز توليد مي کنن که عطرتند گل ياس و گل هاي ديگه رو در خودش داره که به نام “ماندرن بزرگ ياسي” شهرت پیدا کرده است. نوشيدن اين چاي بعد از خوردن غذاهاي چيني بسيار دلچسبه.

خواص چاي سبز

چاي سبز فوايد زيادي داره. شايد علت اون مربوط به عمل فرآوري چاي در کارخانه باشه. چاي سبز يک نوشابه بدون کافئين و پيشگيري کننده از حمله قلبي و سرطان شناخته شده ست و يک تونيک (تقويت کننده) بسيار مفيد هم هست. اين چاي داراي خاصيت ضد چربي (از هر نوع اون) و مقوي اعصاب بوده و خاصيت تب بري هم داره.

چاي سبز باعث تقويت معده شده و ضمن دفع سموم بدن، نفخ معده رو هم برطرف مي کنه. چاي سبز باعث تقويت حافظه شده و براي افراد افسرده يک داروي ضد افسردگي به شمار میاد، چون نوشيدن چاي سبز باعث نشاط و سرزندگي فرد مي شه.

ترکيبات موجود در چاي

برگ گیاه چاي، داراي کلسيم، منيزيم، سديم، پتاسيم، پيگمان هاي فلاوونيک، بازهاي پوريک، تئوفيلين، ويتامين، کلروفيل، تانن و کافئين هستن. چاي سياه حاوي مقداري کافئينه، اما چاي سبز کافئین نداره. بنابراين چاي سبز از لحاظ آرامش بخش قوی تر  عمل می کنه.

نيکلا لمري (گياه شناس) مي گه: چاي ضمن دور کردن بخارهاي بدن حالت نشاط و بيداري به روان آدم مي ده. مصرف چاي بعد از غذا، به هضم اون کمک مي کنه، اما براي پيشگيري از عدم جذب آهن بهتره 2 ساعت بعد از صرف غذا چاي نوشيده بشه. براي شيرين کردن چاي، عسل بهترين ماده ست. علاوه بر اون شکر سرخ و نبات هم مفيدن اما بهتره بيماران ديابتي هنگام نوشیدن چای از توت استفاده کنن.

طريقه دم کردن چاي به روش چيني

اين روشی که براتون می گیم مخصوص دم کردن چاي سياهه و ممکنه برای تهیه انواع دیگه ی چای روش جالبی نباشه:

ابتدا سماور رو ازآب صاف پر کرده و بجوشونين. در مقابل هر فنجان چاي که می خواین دم کنين دو انگشت چاي سیاه (مقدار چايي که ميان انگشت شصت و سبابه قرار مي گيره) رو در قوري ريخته و کمي آب جوش روي اون بريزين، سپس به مدت 2 دقيقه در کناري بذارين.

پس از 2 دقيقه آب اون رو خالي کنين، چون این آب داراي مقدار زيادي تاننه. سپس قوري رو از آب جوش پر کرده و3 تا 5 دقيقه اون رو روي سماور بذارين تا دم بیاد. اين چاي مقدار زيادي از عناصر مضر خودش رو هنگام خالی کردن آب اولیه از دست داده است.

معطر کردن چاي

براي معطر کردن چاي مي توان بهش مقداري گل ياس، گل سرخ، گل بهار نارنج، نعنا، هل، ليموي خشک يا تازه، چند پر زعفران (بسته به علاقه و ذائقه) رو به صورت ترکيبي يا به تنهايي اضافه بکنین.

برای دم کردن و تهیه ی چای روش های مختلفی وجود دارن که هر کس بر طبق عرف، سلیقه و دلخواه خودش می تونه از اون استفاده بکنه، ما در این جا ساده ترین و به نوعی رایج ترین روش اون رو براتون نوشتیم.