سنجد را به طور کامل بشناسیم!

بررسی مختصر سنجد

سنجد از گذشته مورد استفاده ی خوراکی و دارویی بوده و برای منظورهای زیادی به کار برده می شده است، در گذشته معتقد بودن که عطر حاصل از شکوفه های درخت تاثیر بازدارندگی و سردی داره. در مناطق زیادی از ایران برای بهره بردن از خواص دارویی سنجد اون رو مصرف می کردن و بر طبق هر منطقه اسم خاصی براش می ذاشتن.

مثلا در کردستان بهش سرینچک می گن و در مازندران سینجه، در همدان سینجد، در افغانستان سینجید، در کرمان سینجت، در گیلان سُنجد و در مهاباد بهش سُنجو می گن. در باور عامه مردم ایران عطری که از گل های زرد سنجد به دست میاد، در زنان و دختران مهیج قوه باه و محرک کشش، باروری و زایندگی بوده و در مردان اثر معکوس داره.

غیر از موارد بالا در ایران سنجد رو روی سفره ی هفت سین می ذارن و برخی از پژوهشگران که درباره عید نوروز و فلسفه ی سفره ی هفت سین مطالعه کردن، فلسفه گذاشتن سنجد روی سفره هفت سین رو به این صورت تعبیر کردن که:

سنجد رو بر این باور در سفره می ذارن تا هرکس با خودش عهد کنه که آغاز سال، هرکاری رو سنجیده انجام بده. قرار دادن سنجد بر سفره هفت سین، نشانه گرایش به عقل و احترام به تفکر و ترویج خردمندی محسوب می شه..

خواص سنجد

میوه ی سنجد دارای خواص زیاد و مهمی برای سلامتیه که در ادامه به مهمترین موارد اون اشاره می کنیم:

سنجد تهوع و استفراغ رو رفع می کنه

ترکیبات مهار کننده ی صفرا در سنجد باعث می شه که معده تقویت شده و از بروز تهوع و استفراغ جلوگیری بشه. افراد صفراوی و گرم مزاج که حالت تهوع صبحگاهی دارن می تونن پس از بیدار شدن از خواب دو تا سه عدد سنجد مصرف کنن. این مهار کنندگی برای زنان باردار که حالت تهوع دارن هم مفیده. سنجد هم چنین برای رفع سموم معده و روده بسیار موثره. 

سنجد برای کاهش وزن مناسبه

میوه و پودر سنجد فیبر بسیار زیادی داره، به همین دلیل با مصرف میوه یا پودر اون، میزان اشتها و میل به غذای فرد کمتر شده و در نتیجه از پر خوری جلوگیری می شه. کسانی که در پی کاهش وزن ولاغری هستن می تونن از این خاصیت سنجد استفاده کرده و در رژیم های غذایی خود مصرف میوه یا پودر سنجد رو قرار بدن.

سنجد برای رفع کبد چرب مفیده

ترکیبات و خواص ضدا التهابی قوی در میوه و گیاه سنجد، به عنوان یک ترکیب دیورتیک (ادرار آور) بسیار قوی و طبیعی عمل کرده و با افزایش ادرار باعث حذف موارد ناخالص از بدن می شه. محققان معتقدن همین خواص مدری سنجد باعث پاکسازی و سم زدایی کبد شده و در درمان بیماری های کبدی از جمله ورم کبد و کبدچرب موثر عمل می کنه. 

سنجد از پوکی استخوان جلوگیری می کنه

مطالعات مختلفی روی خواص سلامتی سنجد انجام گرفته، مشخص شده که این میوه در درمان درد و التهاب موثره. ترکیبات فلاونوئیدی موجود در سنجد خواص تقویت کننده، ضد درد و ضد التهاب دارن. مطالعات علمی نشون دادن که عصاره ی سنجد در بهبود و کاهش درد و التهاب استئوآرتریت زانو در زنان تاثیر قابل توجهی داشته است.

به طور کلی مهمترین کاربرد پزشکی این میوه، تاثیر ضد درد اونه. به همین دلیل برای افرادی که دچار نرمی استخوان و پوکی استخوان هستند، بسیار مفید می تونه باشه. 

سنجد برای رفع سرما خوردگی مفیده

میوه ی سنجد دارای مقادیر زیادی ویتامین  C، مواد معدنی و انواع ئیتامین های دیگه ست، مقدار زیاد ویتامین C موجود در این میوه باعث می شه سیستم ایمنی بدن تقویت شده و از ورود ویروس و باکتری جلوگیری می کنه. این میوه برای پیشگیری و درمان سرماخوردگی، آنفلونزا، گلودرد، سرفه و تب کاربرد زیادی داره.

اطلاعات دارویی و درمانی سنجد

گوشت سنجد دارای قندهای گلوکز و فروکتوزه و از 7 نوع اسید چرب اشباع و غیر اشباع تشکیل تشکیل شده است. همچنین حاوی ویتامین های C و K موجود در اون برای جبران کاهش ویتامین بدن مفیده. هسته ی درون سنجد حاوی 17 نوع اسید آمینه است و مقداری پروتئین هم در اون وجود داره.

بخش های مورد استفاده ی سنجد

بخش های مورد استفاده ی سنجد شامل میوه، پودر قسمت گوشت و هسته به صورت تازه یا خشک شده، برگ ها به صورت تازه یا خشک شده و گل های اون برای عصاره گیری هستن.

کاربرد دانه سنجد در طب سنتی و اسلامی

طبع سنجد در طب سنتی و اسلامی سرد و خشک در نظر گرفته شده و در مواردی مانند رفع اسهال کودکان، رفع تب و لرزهای سرد، عوارض دماغی، تکرر ادرار، نفخ و ضعف عمومی استفاده می شده است. مصارف سنتی سنجد برای رفع آرتروز، سرفه های حاد و گرم، سردرد و رطوبت، تنگی نفس و عوراض دماغی بوده و در طب هندی تاثیرات روغن اون روی برونشیت و زکام مورد بحثه.

نحوه ی استفاده از سنجد

سنجد رو هم به صورت خوراکی استفاده می کنن و هم به صورت موضعی؛ در روش خوراکی، پودر سنجد رو همراه با کمی پودر سویای بو داده و 3 قاشق غذاخوری عسل مخلوط کرده و در طول وعده های غذایی روزانه به همراه یک فنجون شیر مصرف می کنن. البته برای تاثیر بهتر اون رو بعد از وعذه های غذایی می خورن.

در مصرف موضعی هم، مقداری برگ درخت سنجد رو به مدت 24 ساعت در روغن زیتون خیس می کنن و با ملایمت حرارت می دن، بعد که کاملا برگ ها له شد روغنی حاصل می شه که اون روغن رو برای ورم مفاصل و اعضای بی حس شده ی بدن به صورت موضعی استفاده می کنن.

برای رفع بیماری هایی مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و گلو درد از دم کرده یا جوشونده ی میوه ی سنجد هم استفاده می کنن. دمنوش سنجد به عنوان یک نوشیدنی خواص زیادی ممکنه داشته باشه.

مضرات استفاده ی بیش از حد سنجد

سنجد رو باید افرادی که به این گیاه حساسیت دارن و همچنین کسانی که مستعد یبوست هستن مصرف نکنن، سالمندان بالای 60 سال و همچنین کسانی که به امراض روده ای مبتلا هستن باید با احتیاط سنجد مصرف کنن. در مصرف بیش از حد اون هم گفته شده که نباید روزانه بیش تر از 15 تا 20 دانه مصرف کرد چون مصرف زیاد اون باعث یبوست شدید، دل درد و مشکلات گوارشی جدی می شه.

نکات کلیدی و مهم درباره ی سنجد

• از ریشه ی درخت سنجد در صنعت عطرسازی استفاده می کنن.
• سنجد پخته شده در روغن زیتون، درد مفاصل و خارش پوست رو درمان می‌ کنه.
• عطر شکوفه ی درخت سنجد خاصیت سرد کننده و بازدارنده داره.

اطلاعات عمومی درباره ی سنجد

سنجد با نام علمی Elaeagnus Angustifolia و اسم انگلیسی Silver Berry، درختی کوتاه از تیره ی سنجدیان، راسته ی گل سرخ سانان و دسته ی گیاهان گلداره. این گیاه در گروه مصرفی ضد اسهال ها و مقوی ها قرار گرفته است. حداکثر ارتفاع این درخت بین 5 تا 7 متره و برگ های اون نیزه ای یا بیضی پوشیده از کرک های نقره ایه. این برگ ها براق، دمبرگ دار و متناوب به طول 5/2 تا 4 سانتی متر هستن.

گل های درخت به رنگ زرد کرمی و معطر هستن که به صورت خوشه ای قرار گرفته اند و حداکثر به طول یک سانتی متر هستن. این درخت در آب و هوای معتدل بیشترین رشد رو داشته، به سرما مقاومه و در گرمای زیاد آسیب پذیر هستن. میوه سنجد خوراکی، بیضی شکل، گوشت دار و به رنگ زرد، نارنجی متمایل به قهوه ای روشن با مزه ای ترش و شیرین کمی گسه.

میوه ی سنجد به سه بخش اصلی به شرح زیر تقسیم می شه:

• پوسته خارجی: معمولاً مورد مصرف دارویی و خوراکی نداره.
• بخش میانی (گوشت): مصرف تغذیه ای و دارویی داره.
• هسته: پودر اون مصرف تغذیه ای و دارویی داره.

گل های گیاه رو اواسط تابستان جمع آوری کرده و جهت عصاره گیری به کارخانجات عطرسازی و آرایشی ارسال می کنن. برگ های درخت رو بعد از موسم گل دهی جمع آوری می کنن، قسمتی از اون رو در دمای اتاق خشک کرده و بعد به صورت چودر در میارن. پودر حاصل رو در دهانه بسته ریخته و استفاده می کنن.

تاریخچه کلی و محل رویش سنجد

درخت سنجد بومی اروپا و آسیای شمالی محسوب می شه و تا هیمالیا انتشار پیدا کرده است. در مورد استفاده های تاریخی اون در کشورهای خارجی منابع زیادی در دسترس نیستن، ولی برای مصرف اون در ایران داستان و مستندات زیادی هستن که می شه کاربرد و نوع مصرف اون رو باهاش بررسی کرد.

در خراسان و هرات که درخت سنجد فراوان رشد می کنه، در گذشته مادران فرزندانشان رو از نزدیک شدن به سنجد می ترساندن و می گفتن که زیر درخت سنجد مار داره، بهش نزدیک نشین. شاید اونا رو می ترسوندن که به درخت سنجد نزدیک نشن مبادا بوی شکوفۀ سنجد حال اونا رو دگرگون بکنه.

اما در سوی دیگه برخلاف مادران، ملّاهای مکتب خونهه ها در خراسان، طلبه هاشون رو تحریک می کردن که به سراغ درخت سنجد برن و به اونا می گفتن اگه شکوفۀ سنجد با خودتون بیارین، مکتبخونه تعطیل می شه. و به نظر می رسه که ملاهای مکتبی پسرهای نوجوان رو به دنبال شکوفه سنجد می فرستادن تا از تاثیر بازدارندگی عطر اون در پسرهای نوجوان استفاده بشه. 

محل رویش سنجد

سنجد در اکثر نقاط جهان به خصوص در جنوب اروپا و غرب آسیا رویش داره و در ایران در استان های خراسان جنوبی، اصفهان، فارس و کردستان به صورت فراوان وجود داره.